
|
Kiedy na otwartej przestrzeni stały, silny
wiatr rozprowadza pierwszy śnieg, odkłada się on po zawietrznej i nawietrznej
stronie wzniesień i zagłębień, i w ten sposób podkreśla, nieraz w sposób
bardzo wyrazisty, urzeźbienie terenu.

Schemat przedstawia przekrój i widok
z góry rozmieszczania śniegu przez wiatr i jego odkładania na zaznaczających
się na powierzchni zabytkach archeologicznych.
Podobny obraz powstaje podczas roztopów,
kiedy promienie słoneczne roztapiają cienką pokrywę śnieżną (albo szadź)
na lekko wznoszących się powierzchniach, zwróconych w ich stronę, podczas
gdy miejsca za wałami lub w zagłębieniach pozostają w cieniu i śnieg utrzymuje
się tam dłużej. Graficzna wyrazistość zdjęcia resztek zamku Flügelau w
Crailsheim-Roßfeld wynika z tego rodzaju współdziałania śniegu, wiatru
i słońca.
 |
Zamek na wodzie Flügelau, miasto
Crailsheim-Roßfeld, okręg Schwäbisch-Hall w Badenii-Wirtembergii.
Panowie na Flügelau są po raz pierwszy zaświadczeni w roku 1240, ostatnia
wzmianka pochodzi z roku 1317, a już w 1357 r. zamek jest opisywany
jako opuszczony. Zamek należy do najbardziej imponujących tego typu
założeń w południowych Niemczech. Fot. O. Braasch. |
Jednak także nieznaczne fizyczne zróżnicowanie
gruntu (np. jego różna ziarnistość) może przy rosnącym nasłonecznieniu
powodować odmienną akumulację i różne wypromieniowywanie ciepła przez
grunt pokryty śniegiem lub szronem, a to prowadzi do zróżnicowanego topnienia.
Tego typu ślady spotykamy także, kiedy w wilgotniejszym porowatym materiale
wypełniska nagromadzi się więcej ciepła niż w otaczającym gruncie, co
sprawia, że późną jesienią nad np. wypełnionymi fosami śnieg lub szron
szybciej topnieją, pozostawiając negatywowe ślady.
Ciepło nagromadzone w wilgotnym
wypełnisku fosy wywołało, roztapiając listopadowy śnieg, powstanie
na powierzchni negatywnego wyróżnika śniegowego. Przypuszczalny rozkład
temperatur w podłożu został przedstawiony w formie izoterm. Wg R.
Christlein i O. Braasch, Das unterirdische Bayern, Stuttgart 1982. |
 |
Do sytuacji odwrotnej dochodzi, kiedy
ze względu na intensywniejsze wypromieniowywanie ciepła przez ukryty pod
ziemią mur, przykrywająca go cienka warstwa gleby silnie się wychładza,
albo kiedy wilgotniejsze od otoczenia wypełnisko fosy po długich, silnych
mrozach zamarza. Nad miejscami takimi podczas roztopów śnieg utrzymuje
się dłużej. W ten sposób odkryty został 2 grudnia 1987 roku rzymski obóz
koło Essingen, w okręgu Ostalb, Badenia-Wirtembergia.
 |
Essingen, okręg Ostalb, Badenia-Wirtembergia,
zdjęcie wykonane 2. grudnia 1987 r. Zdjęcie dokumentujące odkrycie
rzymskiego obozu wojskowego na łące "Weiherwiesen". Jasne pasmo (pozytywny
wyróżnik śniegowy) ujawnia pojedynczą fosę obozu. Fot. O. Braasch. |
Z wyjątkiem wyróżników kształtowanych
przez wiatr, wszystkie pozostałe - a w szczególności wyróżniki wilgotnościowe
i szronowe - są bardzo krótkotrwałe. Z tego względu poszukiwanie śladów
będących wynikiem zróżnicowania temperatury gruntu wymaga w zimie szczególnie
starannego śledzenia rozwoju sytuacji pogodowej, tak aby nie przeoczyć
właściwego momentu do startu. Ponieważ wywołujące omawiane zjawiska niewielkie
różnice temperatur uzależnione są w terenie od nawet nieznacznych różnic
wysokości, a także ponieważ rozmaite krajobrazy środkowej Europy charakteryzują
się specyficznym mikroklimatem, ścisłe planowanie lotów i wybór konkretnych
celów przypomina nieraz loterię. Właściwe okazało się przeprowadzanie
lotów wzdłuż granicy roztopów lub opadów śniegu w dolinach rzecznych,
które to tereny kryją szczególnie liczne pola kurhanów i zapomniane zamki,
a na południu środkowej Europy także rzymskie drogi. Ostateczna trasa
takich rekonesansów zależy i tak od boga pogody, który złą widocznością
i niskim pułapem chmur potrafi zmusić do zawrócenia. Krzywa dni "lotnych",
podczas których prowadzono prospekcję w latach 1977-1999, ukazuje na osi
miesięcznej wpływ zimowej pogody na omawiana metodę prospekcji.
2606 dni lotów prospekcji archeologicznej
w latach 1977-1999. Krzywa opisuje rozkład miesięczny wszystkich 2606
dni kalendarzowych, w których prowadził aktywną prospekcję lotniczą,
w okresie od 1977 roku do początku grudnia 1999 r. Przebieg krzywej
odzwierciedla możliwości stwarzane archeologowi-pilotowi w ciągu roku
przez różne typy wyróżników i różną pogodę. Wpływ urlopów i innych
wypadków był w przedstawionym okresie minimalny; idealnym dla pilota
okres na podróże i wypoczynek wydaje się wrzesień. Szczyty w czerwcu
i lipcu wiążą się z intensywnym występowaniem wyróżników wegetacyjnych.
Oprac. O. Braasch. |
 |
Wyróżniki śniegowe i szronowe dzięki swej
kontrastowości i wyrazistości są z reguły łatwe do fotografowania. Ponieważ
często pokrywają one większe obszary i mogą się rozciągać - jak w przypadku
rzymskich dróg - na odcinkach wielu kilometrów, wskazane jest wyszukiwanie
i fotografowanie ich z większych wysokości. Dla perspektywicznego "zagęszczenia"
obrazu słabo widocznych, lub na dłuższych odcinkach poprzerywanych śladów,
wskazane może być wykonanie zdjęcia pod ostrym kątem, wzdłuż osi danego
obiektu, z niewielkiej wysokości. 
|